بیا و کشتی ما در شط شراب انداز

یکی از آن صفت‌هایی که برایتان گفته‌اند را بسیار دوست دارم؛ مُجَلٌی العَمیٰ. بحث، فقط دوست‌داشتن نیست. بحث نیاز است. حتی الویت‌سنجی نیازها. بحث، نابینایی ماست که مزمن شده.

پ.ن:‌ جمعه است؛ حین طلوع آفتاب.

از این به بعد سفر مقصد نهایی ماست*

یک‌باره به خودمان آمدیم که long weekend است و ما بوقلمون که نخریده‌ایم هیچ، برنامه‌ای هم نریخته‌ایم برای این سه ‌روز و من پیشنهاد کردم راه بیفتیم برویم زیارت برگ‌های پاییزی. همین‌طوری چشممان را دوختیم به راه و زدیم به جاده. از همان اول جاده استاد برایمان خواند «مستان سلامت می‌کنند»، ما هم خوش‌خوشانمان شد تمام چهار پنج ساعت راه را.

آفتاب. آبی آسمان. هوای خوب. برگ‌های رنگارنگ. رفتیم سمت Muskoka؛ به فاصله‌ی سه ساعتی شمال تورنتو. ایست اولمان یک رستوران ایتالیایی بود که ساندویچ چرب و مامان‌پزطور بادمجان و پنیر بهمان داد. قبلش همان دور و بر یک سوپر ایرانی پیدا کرده بودیم و خودمان را دو تا ایستک مهمان کرده بودیم به علاوه‌ی دو سه تا از این مجله‌های پرتبلیغ مفتی فارسی که روی یکیش تبلیغ کنسرت هفته‌ی آینده‌ی نامجو بود. بعد من مانده‌ام این پوستر به مناسبت هالوین طراحی شده یا چی که این همه وحشت‌زا است. آن یکی هم که پر از نک و ناله‌ی فوتبال بود.

از محدوده‌ی ریچموند هیل که خارج شدیم از یک جایی به بعد دو طرف جاده، صخره‌ای شد. پوشش‌اش همچنان رنگارنگ بود و کاج‌هایش بیش‌تر از افرا و درختان دیگر که اسمشان را نمی‌دانم و شبیه تبریزی‌اند ولی کوتاه‌قد تر. به هانسویل که رسیدیم دم غروب بود. رفتیم دور دریاچه‌ای راه رفتیم. یک دختر و پسر ایرانی با سگشان بساط کباب به پا کرده بودند، حرفه‌ای. بعد نه‌اینکه تمام مدت راه استاد برایمان خوانده بود، دور دریاچه نوبت من بود که برایش بخوانم «صدای تو را دوست دارم» و نمی‌افتاد از زبانم هم. هوا که خوب تاریک شد، یادمان افتاد جایی برای شب‌ماندن نداریم. افتادیم به جان GPS که آدرس هتلی، متلی، Bed and Breakfast ای، چیزی در بیاوریم. گمانم به حدود بیست جا زنگ زدیم و سر زدیم که همه پر بودند. دو تا هتل پیدا کردیم که باهامان فاصله داشتند و قیمت خون بابای گرامی‌شان را طلب می‌کردند. دو جای دیگر هم گفتند اتاق خالی دارند که یکیشان گمانم متل بود و آن یکی معلوم نبود چی است ولی از همه نزدیک‌تر بود.

خیالمان که راحت شد که قرار نیست شب را توی ماشین صبح کنیم، رفتیم پی شام. کشف اولمان یک رستوران بی‌نظیر بود با مدیریت یک خانواده. گارسون‌ها بسیار خوش‌حال و خوش‌اخلاق؛ تا مغز استخوان یعنی. نه از این‌هایی که آمده‌اند کار کنند، پولشان را بگیرند بروند پی زندگی‌شان؛ صفا می‌کردند آن‌جا از با هم بودنشان. و غذای خوش مزه‌اش هم دل‌چسب بود.

بعد رفتیم به سمت Gryffin Lodge؛ همان که گفته بود جا دارد. یک جاده ای را GPS می‌گفت برویم که ما هم رفتیم. رفتیم. رفتیم؛ تو دل جنگل حدود بیست دقیقه. تا رسیدیم به سوسوی لامپ‌های خانگی. تلفنی گفته بود که اتاق نردبان دارد؛ من یاد خانه‌های درختی افتاده بودم و فکر کرده بودم چه به‌تر. توی راه پیچ‌پیچ داشتیم به این نتیجه می‌رسیدیم که Cottage ایست که یک اتاقش را می‌خواهد اجاره بدهد در این شب آخر هفته‌ای که می‌داند شلوغ است و جا نیست. آن‌جا که رسیدیم یک کلبه‌ی چوبی نقلی منتظرمان بود که راه رسیدن به اتاق خوابش یک نربان بود. دیوارهایش پر از قفسه و روی قفسه‌ها شیشه‌های تزئینی قدیمی و کتاب‌های خاک‌خورده و جنگلی و اصلاً یک وضع خوبی. ماندیم.

قبل از خواب چایی خوردیم و  یک کم حرف زدیم و من صفحات آخر "شمایل تاریک کاخ‌ها" را خواندم و فکر کردم چطور توانستم تمام کنم این کتاب را. به زور و تهدید خواندمش؛ بس‌که این چند وقت کتاب نیم‌خورده روی این میز کناری تلنبار شده. انگار دوست نداشتم سناپور تاریخ را زورچپان کند لابه‌لای حرف آدم‌های کتابش. شاید دوست داشتم سناپور برایم فقط "ویران می‌آیی" بنویسد و "نیمه‌ی غایب". بعد تازه همه‌اش که همین نبود. من داشتم توی کتاب‌ها و مجله‌های روی قفسه‌ها سرک می‌کشیدم که رسیدم به کشوی دراور روبه‌رو. توش چی پیدا می‌کردم خوب بود؟ (بعله) صدای جنبش ما به عمق جنگل‌های ایالات شمالی قاره‌ی آمریکا هم رسیده بود حتی.

با همه‌ی خوش‌حالی‌ای که از کلبه داشتم تا صبح خوابم نبرد؛ تشکش سفت نبود و با هر تکان خیال می‌کردی روی Surfboard موج‌سواری می‌کنی. صبح چشمانمان را که باز کردیم دیدیم انگار وسط بهشتیم. روبه‌روی دریاچه. وسط درختان رنگارنگ. دور دریاچه راه رفتیم، گوشه و کنار را کشف کردیم و رفتیم همان رستوران دیشبی برای صبحانه؛ بس‌که دیشب بهمان خوش گذشته بود آن‌جا. شیفت دختران جوان خانواده تمام شده بود و مسن‌ترها با بوی عطرهای دل‌پذیر فضای سالن و آشپزخانه را پر کرده بودند. همان‌قدر خندان و مهربان و شوخ.  

بعدش رفتیم یک جنگل دیگر که به غیر از ما هیچ بنی‌بشری توش نبود. هی راه رفتیم و دویدیم و از دار و درخت سرخ و زردش عکس گرفتیم تا تمام شد. توی جاده که برمی‌گشتیم، رسیدیم به یک مزرعه‌ی کدو تنبل (هالوین نزدیک است). شلوغ بود و مادر پدرها، بچه‌ها و کدوهای نارنجی غلطانشان را گذاشته بودند توی گاری‌های دستی کوچک و از مزرعه می‌رفتند سمت ماشین‌هاشان. اطرفمان پر از انواع کدو و ذرت و بز و خرگوش و مرغ و خروس بود. 

توی راه برگشت رفتیم کنار Lake Simcoe. آبش آبی و مواج بود و بال‌های Spirit Catcher آرام تکان می‌خورد. بعد هم خاله‌نسرین سر درد و دلش باز شد وقتی ما ناهار آخر وقت‌مان را می‌خوردیم و باز همان قصه‌ی غصه‌دار دین‌زدگی ایرانی‌جماعت و روراست نبودن و پشت‌هم‌اندازی و بقیه صفات ناخوبمان. برگشتنه به غیر از استاد، آبجیز برایمان خواند و گاهی هم دولتمند.

پ.ن:  أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ أَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَسَلَکَهُ یَنَابِیعَ فِی الْأَرْضِ ثُمَّ یُخْرِجُ بِهِ زَرْعًا مُّخْتَلِفًا أَلْوَانُهُ ثُمَّ یَهِیجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ یَجْعَلُهُ حُطَامًا إِنَّ فِی ذَلِکَ لَذِکْرَى لِأُوْلِی الْأَلْبَابِ. (زمر.۲۱)

* فاضل نظری (طبعاً)

دلتنگی

دلتنگی هم دلیل می خواهد مگر؟ شاید هم بخواهد. تقصیر خودم شد. آن شب که سالگرد عقدمان بود نشستیم فیلم هایی که هیچ وقت نمی بینیم را دوره کردیم. فیلم هایی که دور و بری ها آن روزها گرفته بودند ازمان. از مسخره بازی ها و خنده ها و فلان که مثلا خاطره اش بماند ... بعد نگار هنوز 3 سالش هم نشده بود. همه اش همان دور و بر بود. همه اش توی بغل من بود یا داشت برای خودش کاری می کرد. جمله هایش هنوز درست و درمان نبود. حرف زدنش هنوز کامل نبود... نابود شدم از آن شب. بک بند به خودم بد و بیراه گفته ام که چرا همان روزها که اتاقم را جمع می کردم و چمدانهایم را می بستم میان آنهمه کار و شلوغی نشستم این فیلم ها را کپی کردم با خودم آوردم... (آخرش هم خودم چمدان ها را نبستم. یک روز صبح رفتم مشهد شب که برگشتم دیدیم مامان و خاله ام همه چیز را بسته اند و اتاق خالی مانده و 4 تا چمدان و بلیت یک طرفه ی من). می گذرد این حال هم ... این بار هم.

تصویر من است او

امروز کسی نوشته بود «آدم یهو می‌بینه چه ترس‌ناک و بی‌رحمانه داره شبیه پدر و مادرش می‌شه». یاد این نوشته‌ام افتادم که مدتی این گوشه خاک خورده. 

-----

من دختری ندارم که بزرگ شدنش، تحلیل رفتن جوانی‌ام را به رخم بکشد. معلوم هم نیست هیچ وقت دختری داشته باشم که هر روز با دیدنش روزهای بچگی و نوجوانی و جوانی‌ام برایم دوره شود. گاهی از مامان‌های دور و برم شنیده‌ام مادری که فرزند اولش دختر است، انگار هر لحظه آیینه‌ای گذاشته‌اند روبرویش که خودش را در آن ببیند -- گمان نکنم پدرهایی که فرزند اولشان پسر است همچین تجربه‌ای داشته باشند. شاید هم داشته باشند.

من دختری ندارم که همه‌ی این‌ها را برایم تداعی کند ولی خواهری دارم که تفاوت سنی‌ِ بیست‌ساله‌ای با هم داریم. تا سال پیش هم حتی اصلاً نفهمیده بودم که چقدر شبیه خودم است. این روزها هر عکسی که از او می‌بینم یادم می‌افتد که روزهای بچه‌گیم تمام شده، که نوجوانی پرخاش‌گرانه‌ام هم، که چیزی از جوانی‌ام هم نمانده ...

نگاه‌های او، چشم‌های او، لبخندهایش، ادا اطوارش وقت حرف زدن و عصبانی شدن و خوشحال شدن -- حتی وقتی صاف و بی‌حرکت جلوی دوربین ایستاده و پلک نزده تا عکسش خوب بیفتد هم -- من را به خنده می اندازد بس‌که خودم است؛ این دوری پنج شش ساله و سهمیه‌ی دیدار سالی یکی دو ماه هم حتی باعث نشده او تصویر من نباشد.

پ.ن: این چند روز زیاد غر زده‌ام از دل‌تنگی ولی گاهی راه نفسم بند می‌آید از دوری او ...

چه حاجت است به گفتن؟

آدم است دیگر؛ یک‌باره حس می‌کند باید چند نفر حتماً دور و برش باشند. چند نفر که خاص‌اند برایش. که بودن و نبودنشان فرق می‌کند برایش. لعنت به این فضای مجازی (و حتی تلفن)؛ اصلاً منظور از "دور و بر" قرتی‌گیری وب‌کم‌بازی و این‌ها نیست. همان سال اول که آمدم این‌جا، چند ماه که گذشت فهمیدم آدم ارتباط وب‌کمی نیستم. دل‌تنگی‌ام را بیش‌تر و حالم را بدتر و فاصله را چندبرابر می‌نمود. خلاصه که اینترنت و چت و کوفت جزو "دور و بر" حساب نمی‌شود. دور و بر یعنی همین که زنگ بزنی، نیم‌ساعت بعدش آن‌جا باشی یا این‌جا باشد.

آدم است دیگر؛ دلش می‌خواهد مثلاً برادرش دور و برش باشد ... که روز تولدش (همین چند روز پیش) هی بغض خرخره‌اش را نگرفته باشد. که هی یادش نیفتد که بیست سال پیش، پسرک ریزه با مژه‌های فرفریش، چند روز خواب عصر تابستانه را دو در  کرد و  رفت از حوض پایین باغ، حلب‌حلب وزغ آورد و ریخت توی استخر بالا (با عمق دو متر) و پس‌فردا که همه‌ی وزغ‌ها باد کردند و آمدند روی آب، نفهمید چرا این‌طور شد ...

آدم است دیگر؛‌ میان بغضش یاد همچین چیزی می‌افتد و روی دور تند همه‌ی بچه‌گیش را دوره می‌کند و قاه‌قاه می‌خندد -- همین‌طوری با خودش.

پ.ن: چرا من هیچ عکس دیگه‌ای از بچه‌گیت ندارم پسر؟

We'd be lost without each other

دیشب باهم‌بودنمان شش ساله شد. و من هیچ دوست ندارم به سال‌های قبل برگردم. و من دیده‌ام که هر چه این روزها گذشته، چقدر روشن‌تر شده این باهم‌بودنه. و فهمیده‌ام که تو با قاشق غذا می‌خوری و من با چنگال. که غذاهای خورشتی را تو به‌تر درست می‌کنی و ژیگول‌بازی می‌ماند برای من. که من یاد گرفته‌ام تُن صدایم دست خودم باشد در اوج اژدهابودگی و تو دیرتر از من آماده نشوی برای از در بیرون رفتن. که من وسواس نداشته باشم وقتی نامه‌ها و کاغذهای سرگردان تو، گوشه و کنار خانه پخش است و تو کشوی جوراب‌هایت را مرتب نگه داری. که تو تمام زندگی‌ات شد من و من بغض می‌کنم از مهربانیت ... و بودنت اصلاً.

پ.ن: گمانم یکی از شب‌های تب‌دار و دردآلود بهار هشتاد و سه، فرشته‌ای از کنار من و غزل‌های آن دیوان سنگین جلد قرمز شمس و صدای آن پرنده‌ی تاریک باغ روبه‌رو گذشت، وقتی که جای تو خالی بود؛ خبر کم بودنت را حکماً او به خدا داد. 

هایکوهای رنگی او

حتی همین هانیبال با آن خروس‌هایی که کشید سال‌ها توی نقاشی‌های پر رنگ و لعابش هم من را یک جایی گیر می‌اندازد.

تو یادت نمی‌آید... ولی یک روز رفته بودیم موزه‌ی هنرهای معاصر و به یک مناسبتی چند تا از تابلوهای هانیبال هم طبقه‌ی اول بود. تو یادت نمی‌آید ... ولی نزدیک همان در ورودی هم یک‌سری عکس بود که حالا عکس‌ها را یادم است -- عکس باد بود؛ حرکت باد در کویر در سه عکس سیاه و سفید-- ولی عکاسش* در خاطرم نمانده. تو یادت نمی‌آید ... ولی همین هانیبال را من تازه چند ماه قبل از آن نمایش‌گاه کشف کرده بودم و خر کیف بودم از دیدن کارهایش از نزدیک. تو یادت نمی‌آید، من هم فقط طبقه‌ی اول را یادم است بعدش نمی‌دانم چطور گم شدیم.

(+)

* امروز (28 مهر) یادم آمد که بود؛ برحسب تصادف.

کدام‌ها را زودتر لازم داری رفیق نادیده‌ام؟

سرویس کتاب‌خانه دانش‌گاه ما این‌طور است که می‌روی هرچند تا کتاب که می‌خواهی امانت می‌گیری برای مدت نامحدود؛ مگر این‌که کسی کتاب(ها) را recall کند و یا این‌که فارغ‌التحصیل شوی. یعنی کلی هم خوش‌به‌حال کتاب‌خانه خواهد شد که کتاب‌ها را طولانی مدت ببری، بس‌که جا ندارند و ظرفیتشان پر است. کتاب‌خانه‌ی این‌جا هنوز از این دیوارها و قفسه‌های متحرک ندارد که جای بیش‌تری در اثر کنار هم قرار گرفتن قفسه‌ها برایش پیدا شود. گمانم بیش‌تر کتاب‌خانه‌های بزرگ از این راه استفاده می‌کنند. (دانش‌گاه مک‌مستر که بودم، چند طبقه از کتاب‌خانه‌ی Mills دیوارها و قفسه‌های متحرک داشت.)

حالا یک‌سالی می‌شود که حجم کتاب‌هایی که برای پایان‌نامه‌ام امانت گرفته‌ام هر روز بیش‌تر و بیش‌تر می‌شود. یعنی هربار که با استادم جلسه داشته‌ایم یا به موضوع جدیدی برخورده‌ام رفته‌ام چند جلد دیگر کتاب پیدا کرده‌ام و برده‌ام خانه یا اتاق کارم که به مرور بخوانمشان. بعضی‌ها را خوانده‌ام بعضی‌ هنوز توی صف‌اند از بعضی‌هایشان ‌هم چند بخش خوانده‌ام و هنوز کارشان دارم.

دیروز می‌بینم کسی recall زده روی ۱۵ تا از کتاب‌های من؛ یک هفته فرصت دارم کتاب‌هایی را که او خواسته پس بدهم. لیست را که نگاه می‌کنم می‌بینم تمام منابع اصلی پایان‌نامه من است؛ حتی حوزه‌ی تخصصی‌ کسی که کتاب‌ها را فراخوانده احتمالا بسیار نزدیک است به کار من. بعد فکر می‌کنم بروم پیدایش کنم ببینم دارد چه‌کار می‌کند که دقیقاً همین کتاب‌ها را لازم دارد؟ فکر می‌کنم حالا او کتاب‌های من را می‌برد من مال او را. فکر می‌کنم خوب است ببینمش بهش بگویم کدام‌ این کتاب‌ها چرت است و چیزی تویشان پیدا نمی‌شود و کدام‌ها را باید دقیق بخواند...

ماه تمام

پرسید بهشت مگر بازارگرمی می‌خواهد؟ گفت زینت بهشت او اید نه ابزار تبلیغاتیش. از «فِیهِنَّ خَیْرَاتٌ حِسَانٌ» (الرحمن: ٧٠) گفت و از تکرار «فَبِأَیِّ آلَاءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ»؛ که یادآورد نعمت‌ها را. که بگوید از میان این‌همه شما اید که اینگونه لقب می‌گیرید. از تجلیات فُرُشٍ مَّرْفُوعَةٍ (الواقعه: ٣٤) گفت و این‌که آن‌ها را آفریده است؛ آفریدنی. از نعمات بهشت برای مومنین که می‌گفت رسید به «هَلْ أَتَىٰ» (الانسان) و اوصافش. نه دیگر اثری از «عُرُبًا أَتْرَابًا» بود نه رنگی از «حُورٍ عِینٍ». از چه بگوید وقتی تو خودت ماه تمامی؟

پ.ن:چقدر جمله‌هایش من را یاد او می‌اندازد که می‌گفت تمام "لیل"‌های قرآن تو ای.

السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ شَهْرٍ هُوَ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ سَلَامٌ

می‌شود گذشت از تو؟ می‌شود رفتنت را بی‌باران طی کرد؟ 

السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَکْرَمَ مَصْحُوبٍ مِنَ الْأَوْقَاتِ

السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ شَهْرٍ قَرُبَتْ فِیهِ الْآمَالُ

السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ مُجَاوِرٍ رَقَّتْ فِیهِ الْقُلُوبُ

دعای چهل و پنجم صحیفه‌ی امام سجاد مال دل‌های کم‌طاقت است؛ دل‌هایی که می‌لرزند در وداع با شب‌ها و سحرهای این ماه...

یار نادیده سیر، زود برفت

باز از در و دیوار هجوم آورده‌ای

- از همان دیشب با خودم کلنجار رفته‌ام که هبوط را باور نکنم؛ نکرده‌ام، نمی‌کنم هم.

- مهمانی دارد تمام می شود ... آسمان بالای سرت شاهد است و این ماه تازه به دنیا آمده.

- کاش فیس‌بوک "جا" بود. شبی نیمه‌شبی با یک پیت بنزین می‌رفتم سراغش و سر تا تهش را آتش می‌زدم. همه‌اش را هم که نمی‌شد، حداقل آن ستون پیشنهادات دوستی سمت راستش را خاکستر می‌کردم. (این بند درباره‌ی گودر هم صادق است).

آن گم‌شده در جهان نمی‌یابم

‌صد سال سیاه یا سپیدش فرقی ندارد؛ او دیگر چیزی را که باید، نمی‌نویسد. چیزی را که باید، نمی‌گوید. 

او دیگر "او" نیست.