پ.ن: صدایم هم همچنان گرفته. آنقدر که هر کس تلفن می کند فکر میکند گیرنده اش خراب است. بعد از مدتی می فهمد اشکال از فرستنده است.
پ.ن: صدایم هم همچنان گرفته. آنقدر که هر کس تلفن می کند فکر میکند گیرنده اش خراب است. بعد از مدتی می فهمد اشکال از فرستنده است.
چند ساعت بیشتر طول نکشید ... نکند های من اتفاق افتاد
میان این همه، من امروز کسی را دیدم که چشمهاش برق زد وقتی دستبند سبز من را دید. یک استاد ایرانی-آلمانی که در امریکا به دنیا آمده و بزرگ شده، عربی و فرانسه را روان حرف می زند و با فارسی دست و پا شکسته ای به من گفت "بین من و شیراز دل به دل راه داره". اتاق کارش پر از تابلوهای خطاطی فارسی و عربی بود و یک فرش ایرانی و هزار تا بالشتک با نقوش شرقی. کتابخانه اش که کلاً در مخیله من نمی گنجید. با هم حرف زدیم درباره ی طرح پایان نامه ی من، کتاب او، و انتخابات ایران. از زهرا رهنورد گفت و اینکه چه می بیند از تغییرات ایران و با هم کمی تحلیل کردیم اوضاع را. از در آمدنه بیرون گفت خبر پیروزی موسوی را به من بده.
-------------------------------------
مناظره شروع می شود. یک صفحه باز کرده ام. نکته ها را می نویسم. گاهی هم حس هایم را. از میان آن همه یک چیز مدام تکرار می شود: یک سری صفات برایمان ارزش بود. اخلاق برایمان مهم بود. مگر رسول الله نیامد برای تکمیل"مکارم اخلاق"؟ این صدا و سیمای ایران است؟ این رئیس جمهور ایران است که به 30 سال آبروی این ملت می تازد؟ از که مایه می گذارد؟ این همه را می کند که به چه برسد؟ به یک دور بیشتر ریاست جمهوری؟ یخ کرده بودم. پلک نمی زدم. خوب بود بعضی از دوستان آن لاین بودند گاهی فضا را می شکستند برایم. و مهندس موسوی؟ به قول یکی از دوستان وما ادریک ما الموسوی. دیگر نگویم از اخلاق مداری این آدم. دیگر نگویم که حتی اگر رئیس جمهور نشود برایمان بزرگ است. دیگر نگویم آن موقع که آن دیگری به هر حربه ای دست میزد برای چند رای بیشتر و آرامش روانی من و شما را به هم می ریخت مهنس موسوی حتی حاضر نبود ضمیر حرفهایش را از "ما" تغییر دهد با اینکه داشت راجع به "او" حرف می زد. دیگر نگویم مهندس موسوی حواسش به این بود که به میان آوردن حرف پول ها و مبالغ کلان گم و گور شده اگر چه بهانه ی خوبی بود برای زیر سوال بردن آدم روبرویش ولی هزینه ی روحی و اجتماعی هم دارد برای 50 میلیون آدمی که پای این مناظره نشسته اند. دیگر نگویم که بقیه هم گفته اند و شما هم دیده اید.
مهندس موسوی را من آدمی آرام و متکی به نفس دیدم. فردی با ایمان و باوقار و باکیاست، فردی معقول و متفکر، کسی که وقتی می خندد باهاش می توانی بخندی (نه
که ناخودآگاه پیش خودت بگوی: نیشتو ببند -- بس که دارد مصنوعی میخندد)
مهندس موسوی شاید کاندیدای ایده آلی برای ریاست جمهوری ما نباشد ولی با
این مناظره من فهمیدم که او یکی از پایه های اساسی این انقلاب است که خوب
درک کرده حرف و حرکت آیت الله خمینی را در اهداف انقلاب. و من گمان می کنم
جریانی که آقای احمدی نژاد در این مملکت راه انداخته جریانی است که نه
تنها ضربات جبران ناپذیر ملی و جهانی برای ما به بار خواهد آورد بلکه
انقلاب را هم از راه اصلی دور خواهد کرد --که نه تنها دور بلکه یک شکل
انحرافی ای از آنها ترسیم خواهد کرد که معلوم نیست آخر عاقبتش از کجا سر
در بیاورد.
از نظر من و خیلی های دیگر امشب مهندس موسوی مناظره را برد با وجود تمام تند روی های احمدی نژاد ولی؛
ولی
من نگرانم. من نگران این دار و دسته ی بی منطق و شعوریم که از فردا معلوم
نیست با کدام آتو و با چه درجه وشدتی از خشونت و غضب و در کدام سطوح به جان ملت و حامیان
این موج سبز خواهند افتاد. نگران هزینه هایی ام که حتی با انتخاب موسوی --
اگر رئیس جمهور شود-- خواهیم پرداخت. احمدی نژاد یک آدم
نیست در جامعه ی ما، یک تفکر است. و من می ترسم از ریشه دواندن این تفکر
در عمق جامعه. کما اینکه می بینم نشانه های ریشه دواندنش را.
به نظرم جامعه ی ایران و نظام جمهوری اسلامی به نقطه ای رسیده که باید با
خودش روراست و بی رودربایستی مواجه شود. دوره ی تعارفات سیاسی - اجتماعی و
حتی اخلاقی در جامعه ی ما گذشته. امشب آقای احمدی نژاد خطوطی از اخلاق را
شکست و پرده هایی را درید که برای جامعه هزینه بر خواهد بود (نه که بر
اساس افشای حرف حقی یا له کردن باطلی که بر عکس وانمود کردن باطلی به جای
حق و مخدوش کردن سرمایه ها و آبروی 30 ساله ی حکومت ایران)
و من نمی دانم ما تا کجا و چقدر باید این همه هزینه بدهیم و مردم ما چقدر دیگر تاب تحمل این هزینه ها را دارد.
----------------------------------
از نوشتن متن بالا تقریباً یک روز گذشته و من همچنان با دلهره و سردرد ناشی از شب نخوابیدن، حوادث ایران را پی گیری می کنم.
ماجرا این است که خیلی از این دوستان، گذشته از روابط خانوادگیشان و گرایشات سیاسی شان، برای من قابل احترام و ارزشمندند به خاطر پیشینه ی دوستی مان و اینکه به هر حال با هر کدامشان مشترکاتی دارم که باعث دوستی مان شده است. ولی هر 4 سال یک بار سر انتخابات ریاست جمهوری ایران رابطه ام با بعضی از این دوستان دچار زلزله می شود. اگر چه بعد از خوابیدن تب انتخابات، این زلزله هم تمام می شود ولی خیلی وقتها بحث و گفتگوهامان در آن روزهای هول و تکان، باعث شده که دیگر مثل قبل به هم نزدیک نشویم. البته منطقی هم به نظر می رسد. جدای از اینکه سیاست چیزی نیست که من بتوانم زندگی ام را و دوستی هایم را جدای از آن تعریف کنم، طرز فکرها و تعصباتی که دوستان در برخورد با عقاید متفاوت و مخالف از خودشان بروز می دهند نکته ایست که باعث می شود من در حد و حدود دوستی ام با آنها تجدید نظر کنم. دقیق ترش این است که بگویم اگر چه من دوستانم را از فیلتر سیاسی، علمی، مذهبی، اقتصادی و غیره نمی گذرانم تا دوستشان داشته باشم ولی آنچه برای خودم واضح است این است که ادعاهای بی پایه و اساس و ابراز عقیده ی غیر متخصصانه به شدت آزارم می دهد. روزهای انتخابات، عرصه ای را فراهم می کند که در آن افراد میزان آگاهی خودشان را نه تنها از سیاست که از هر آنچه راجع به ایران است بروز دهند. و همچنین قدرت و سیر منطقی استدلالهاشان هم در بحث هاشان هویدا است. در این جور مواقع معمولاً می شود فهمید که طرف اصولاً راجع به جامعه ی ایران چطور فکر می کند، از چه منابعی اطلاعات می گیرد، چه منابعی را موثق می داند و به چه چیزهایی استناد می کند.
همه ی اینها را بافتم که بگویم دوباره رسیده ام به زلزله ها. گرچه این روزها بیش از گذشته یاد گرفته ام آرام حرف بزنم و منطقی تر استدلال کنم و گر چه یاد گرفته ام یک جاهایی فقط سکوت کنم، لبخند بزنم یا لبخندم را پنهان کنم ولی خواهی نخواهی زلزله اتفاق می افتد. مبنای زلزله هم این نیست که طرف مثل من فکر نمی کند پس باید طوری دیگری درباره اش قضاوت کنم. آنچه باعث تکان های شدید می شود این است که من خودم را ناگهان رو در روی آدمی می بینم که استدلال هایش بی منطق است و حاضر نیست از نوک دماغش آن طرف تر را ببیند. یا ادعاها و قضاوت های بی اساس دارد و حاضر نیست منابع اطلاعاتی اش را از حوزه ی خاله و دختر دایی و عمو و عمه اش فراتر ببرد. یا در بدترین حالت فکر می کند چون دختر/پسر فلان وزیر است پرونده ی همه ی ملت ایران زیر بغلش است و ما از همه چیز بی خبریم و فقط او است که می داند پشت پرده چه می گذرد. یا اینکه طرف یکهو می رود توی فاز توهم توطئه و فکر می کند من یا آن جمعی که داریم درباره ی انتخابات حرف می زنیم، همه به نحوی داریم به او توهین می کنیم. گاهی شده که ما به شدت از عملکرد رئیس جمهور -- نه لزوماً همین آقای دکتر، که در زمان خاتمی هم -- انتقاد کرده ایم و یکی از همین دوستان به خودش گرفته و کلاً میانه مان شکرآب شده است و مدتها طول کشیده تا دوباره درست کنیم روابطمان را.
همه ی اینها باعث نمی شود من این دوستانم را دیگر دوست نداشته باشم (دیده ای بعضی آدمها حماقت هاشان هم دوست داشتنی است) ولی خط و مرزهای دوستی ام جابجا می شود. جای این آدمها در ذهن من تغییر می کند. حداقل می فهمم که در کدام حیطه ها دیگر با این آدم حرف نخواهم زد.
نشان اینکه نخودکیمیشمیش ام تمام شده ...
دسته ی دوم آنهایی هستند که در عین حال که حرف هاشان پر مغز و تفکر برانگیز است، به مخاطب از بالا نگاه می کنند و هر جور شده نادانسته های شنونده را به رخ اش می کشند. می خواهی بفهمیشان ولی زخمی می شوی. تنش عصبی می افتد به جانت. حال تهوع می گیری از همه ی آنچه باید بدانی و نمی دانی. بعد از حرفهایشان از پُری باید بروی جایی بالا بیاوری. باید فاصله بگیری از خودت و آنها با هم هر چند برای لحظاتی کوتاه تا خودت را دوباره سر پا کنی.
متاسفانه سوپروایزر پایان نامه ام از گونه ی دوم است و من هر روز به خودم نهیب می زنم "بدبینی! بگذار کمی از همکاریتان بگذرد، اخلاقش دستت می آید". امیدوارم همینطور باشد، امیدوارم.
*طبیعتاً حوزه ی درسی و کاری خودم را می گویم.
آپادورای مثل خیلی های دیگر "قانون مداری" را مثل نخ تسبیحی می داند که دیگر ارزشهای دموکراسی را به هم متصل می کند در ضمن اینکه مفهومی مثل "امید" را هم وارد جریان دموکراسی می کند. چیزی که امید و قانون را به هم پیوند می دهد وجود امکانات برابر در جامعه است (چیزی که درست مقابل "ممکن است" ها و "شاید" های و "امکان" های نابرابر است). ولی به هر حال "قانون" و قانون مداری" هم نمی تواند فاصله بین آنچه هست و آنچه باید باشد را پر کند. یعنی قانون به هر حال "نماینده ی امید" نیست توی یک جامعه. مثل همین اتفاقی که افتاده و می افتد در جامعه ی خودمان. قانون وجود دارد ولی چون کسی خودش را ملزم به رعایتش نمی کند، خودش باعث افزایش بد بینی در جامعه می شود تا ایجاد امید. به علاوه اینکه ما چون پایه و اساس این خط و قانونمان را دین می دانیم، بلایی که نباید را سر دین هم آورده ایم. یعنی نه تنها به قانون و نظام قانونی و سیاسی جامعه بدبین شده ایم، دینمان هم برایمان مثل حنای بی رنگ است در روابط اجتماعی و حتی فراتر از آن. در واقع اصل قضیه این است که اگر کمبود امید در مردم جامعه ای -- هر چند دموکرات-- باعث مشارکت حداقلی در تصمیم گیریهای جامعه شود جامعه دچار اولیگارشی است نه دموکراسی.
جریان دوم خرداد به عنوان یک جنبش اجتماعی در جامعه ایران با ادعای ایجاد دموکراسی و ترویج ارزشهای اصلی آن (برابری، آزادی، مشارکت) از همان ابتدا نقاط روشن امیدوار کننده ای را برای مردم بخصوص نسل جوان تعریف کرد. هرچند که به هزار و یک علت و مشکل برآمده هم از طرف داعیه داران جنبش هم از طرف گروههای مخالف در رسیدن به اهدافش تا حدودی ناموفق بود. ولی آن حس امید و آن روحیه ی شوق به پیشرفت و برابری و آزادی های مدنی را میان خیل کثیری از مردم ایجاد کرد. شاید اگر آقای دکتری که روزهای پایانی دور اول ریاست جمهوریش را می گذراند -- و امیدوارم دور آخر هم باشد -- روی کار نمی آمد هنوز هم آن کدورتها و افسرده شدن های آن سالهای آخر ریاست جمهوری خاتمی باعث می شد اقبالی که این روزها دوباره به این جنبش شده به این شور و حرارت نباشد. ولی به هر حال تجربه این چهار سال گمانم به خیلی از ما فهماند که جنبش دوم خرداد -- با در نظر گرفتن همه ی کم و کاستی های تئوریک و عملیش -- گام بلندی بود برای باز شدن چشمهای ما برای دیدن واقیعت های نادیده ی جامعه مان و هم تعریف و پیدا کردن خودمان در جامعه ی جهانی.
این چند ماه سعی کرده ام بخوانم و بشنوم هر چه موسوی گفته و قول داده و تعریف کرده را و گمان می کنم او خوب می داند تاکیدش بر ایجاد "دولت امید" در واقع تبیین چارچوب ها و اصول دموکراسی است گرچه از نوع دین مدارانه آن و با تکیه بر ارزشهای انقلاب اسلامی. و این مرا خوش بین می کند. و این باعث می شود که رای بدهم به کسی که در توهم خودش زندگی نمی کند که می بیند دنیای جدید بر چه پایه و اساسی بنا شده بدون اینکه از ارزشهای دینی اش کم کند یا نادیده شان بگیرد.
(از اتاق فرمان پیام دادند که این شور و شوق هنوز در کوچه خیابانها و بین مردم عادی مشاهده نمی شود. البته من هم مستحضر هستم که این هیجان زدگی مفرط انتخاباتی در فضای مجازی بیشتر قابل حس است تا در فضای حقیقی، ولی به نظرم همین بیش از 10 هزار نفری که رفتند ورزشگاه آزادی هم مرا می رساند به آنچه می خواهم بگویم در متن.)
پ.ن: این پست گرچه که به بهانه ی حمایت از مهندس موسوی نوشته شد ولی واقعیتش این است که اینها درگیریهای ذهنی این روزهایم است -- مخلوطی از چیزهایی که به ذهنم آمده با مقاله ی آپادورای -- که با اوج گرفتن شور و نشاط انتخاباتی ای که دلم برایش تنگ شده، فوران می کند.
پ. ن 2: این ویدئوی مصاحبه ی عباس عبدی را دیده اید؟ کروبی از نظر من آدم قابل احترامی است. گرچه که این مدت هرچه دیده ام و خوانده ام، گفته هایش جز در مباحث حقوق بشر من را قانع نمی کند که چطور می شود این خیل روشنفکر او را به عنوان کاندیدا انتخاب کنند؛ این بماند. من فقط رفته ام توی بحر استدلال عبدی که می گوید من مخالف کاندیداتوری خاتمی بودم به سه علت: 1- یا می آید و کنار می کشد 2- یا می آید و رد صلاحیت می شود 3- در نهایت اگر این دو تا نشد و آمد، از توی صندوق بیرون نمی آید. من راستش خیلی متاسف شدم از این استدلال، مخصوصاً بند آخرش. از نظر من از توی صندوق بیرون نیامدن دو معنی بیشتر نمی تواند داشته باشد: یا منظورش این بوده که تقلب می شود، یا اینکه مردم استقبال نمی کنند و رای نمی دهند. حالت اول که هیچ. دومی خیلی غریب است به نظرم. گمانم ما فراموش نکرده ایم تعداد و درصد آرای آقای کروبی را هم در انتخابات مجلس و هم در ریاست جمهوری و تعداد آرای خاتمی را در هر دو دور انتخابات (تازه اگر پایه ی استدلالمان فقط تعداد رای باشد). آن وقت چطور است که آقای کروبی از صندوق بیرون می آید اگر کاندیدا شود و خاتمی نه؟ به هر حال به کروبی هم خواستید رای بدهید اوکی است از نظر من گرچه انتخابات اینطوری به دور دوم کشیده می شود و شاید نتیجه در نهایت نشود آنچه می خواهیم ولی چاره ای نیست دیگر. آخرش این است که بعد انتخابات می گوییم از ماست که بر ماست.