تا از ره و رسم عقل، بیرون نشوی

سید حسین نصر بر «شیعه در اسلام» علامه طباطبائی (که به انگلیسی برش گردانده) مقدمه‌ی بسیار درخشانی نوشته. من کمی جستجو کردم نفهمیدم که عین آن مقدمه‌ به فارسی ترجمه شده است یا نه (یک نسخه‌ی مختصر شده‌اش را دیدم که روی نت موجود است). جایی در مقدمه بعد از این‌که درباره‌ی فلسفه‌ی اسلامی صحبت می‌کند، می‌گوید اگر این نظریه‌ را قبول کنیم که فلسفه‌ی اسلامی از ترجمه‌ی متون فلسفی یونان باستان سرچشمه گرفته و پس از مدتی کلاً آن را بلعیده و چیزی از فلسفه‌ی یونان باقی نمانده است (و فلسفه‌ی غرب بعداً در بخش‌های لاتین اروپای غربی به شکل دیگری متولد شده است) تقریباً بخش عمده‌ی این واقعیت که قرآن منبع اصلی دانش در بین مسلمانان بوده را نادیده گرفته‌ایم. بعد می‌رسد به «حکمت»‌ و به‌هم آمیخته‌گی علوم عقلی و معنویت ناشی از اعتقادات مذهبی و می‌گوید:

غربی‌ها (به گمان من ربطی به غرب و شرق ندارد البته) در فهم این موضوع که علوم عقلی لزوما‌ً جدای از معنویت و اعتقاد تعریف نمی‌شود به مشکل بر خواهند خورد. زیرا مدت‌هاست قطعیتی که در علوم عقلی وجود دارد، به عنوان ابزاری در جهت تخریب باقی امور یقینی و مسلم در حیطه‌ی مذهب و ماورا‌ءالطبیعه برایشان عمل کرده‌است. ولی نکته‌ی مهم این‌ است که در روش‌شناسی اسلامی، حتی بحث در مورد امور دینی صرفاً برپایه‌ی امور غیر معقول و معجزه‌آسا شکل نگرفته، بلکه اساس بحث بر پایه‌ی مدارک و شواهد عقلی و فکری است. این بُعد اسلام که در دایره‌ی اعتقادی تشیّع بسیار مورد تاکید است، قالب و محتوای تولیدات علمی و دینی این مکتب را قویاً تحت تاثیر قرار داده. (ص. ۱۶)¹

پ.ن. ترجمه‌ی آزاد من است از متن نصر.

[1] Nasr, H. (1975). Preface. In M. H. Tabataba'i, Shi'ite Islam (H. Nasr, Trans.)(pp. 6-28). London: Goerge Allen & Unwin Ltd.